Afyon Şirket Avukatı
Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Hukuk, sosyete içre insanların bihakkın nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Hukuk, namına uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Adalet değeri zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene terk etmek, maşeri ömürın gerçekleşmesini hazırlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin katsına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, muhakkak rast kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete içre insanların gidiş ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte hukuk, isim davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-isim, isim-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Hukuk, beşeriyet seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten telakkilerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini hazırlamak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, kazı ve kanunların hepsidür. Elan geniş bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri yaşyalnız düzenidir. Hukuk Kelime Manaı Hukuk kelimesi Arapça “kazı” kökünden gelir ve kazı kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “kazı” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na için hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk valörında da kullanılır. Teknik Manaı Hukuk dönemden döneme değiştiği bâtınin hala doyurucu bir tanım kuruluşlamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi içre bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri husus alan kısmına Özel Hukuk, zevat ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Hukuk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun kellelıca madun dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Hukuk kuralları isim davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun paha kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzer nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Hukuk alanında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Hukuk düzenini sağlamlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek bâtınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve kredi cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım yama; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları gibi daha bir hukuk dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya politik telakkileri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş maşeri bir yaşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik içre bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Tatbikî Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun tatbikî amacını, maşeri gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile sosyete içre canlı insanların, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın kuruluşsından meydana gelen gereksinimlerinı katlamaya çdüzenışır. Hukuk bu fonksiyonu ile tevellüt, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni ömürın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın katıksız kuruluşsına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına münasip bulunmak zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de mecburdır; hesaplı gereksemelara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Adalet Hukuk bu fonksiyonu ile sınırlı bir tertip şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak gerçek kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanımıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Adalet haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında şahsi bir özelliği deyimler. Koca her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni icra etmek uğrunda kalıcı ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mefhumı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk alanında hukuki paha olarak nazire konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer bâtınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bâtınaziz kurallar tamlıkü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunduğuna için, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir paha niteliğindeki adalettir. Hukuk bir sosyete düzenini bâtınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap bulunan düzeni korumak, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her devir adalete kellevurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta katmıza yerleşmiş hukuk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim hukuk valörında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan hukuk düzenlerinin namına münasip olup olmadığı açısından bir paha ve değerlendirme ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif katlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon istikrar içre olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Normal olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşyalnız uyacak, hem de bu maşeri ömürın amerikan barış içre sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çdüzenışacaktır.